Butologia – lekcja historii cz. 1

Autor: Butologia (www.butologia.blogspot.com)

Buty do gry mają swoją historię niemal równie długą co sama koszykówka. Tak jak gumowe podeszwy w butach pojawiły się już w XIX wieku tak za pierwszego buta do gry należy uznać wymyślonego w Stanach Zjednoczonych klasycznego All Stars firmy Converse. Początkowo nie cieszyły się specjalną popularnością, ale za sprawą Charles’a „Chuck’a” H.Taylor’a, który zaangażował się w ich promocję (jak i koszykówki), co zaowocowało rozpowszechnieniem wśród zawodników jak i społeczeństwa oraz do dziś te trampki są wiązane z jego nazwiskiem. W latach 40. i 50. XX wieku ciągle wiodły prym klasyczne All Stars’y, koszykarze zaczęli je nawet farbować zgodnie z barwami swoich drużyn.

Pod koniec lat 60. do gry wkroczyły dwie czołowe niemieckie firmy obuwnicze – Adidas i Puma (jedna zarządzana przez Adolfa Dasslera, druga przez jego brata Rudolfa Dasslera, którzy wspólnie robili buty już od 1924 roku, lecz po II wojnie światowej ich ścieżki się rozeszły). Adidas w 1968 roku wypuścił but za kostkę Pro Model z gumowym przodem, lecz to jego niska wypuszczona rok później – legendarny Superstar stał się ponad czasowym klasykiem. Puma w 1698 roku wypuściła modele Suede, State oraz Basket – klasyczne niskie buty wykonane z zamszu bądź skóry, podobnie jak Superstar’y cieszyły się sporą popularnością wśród b-boy’i. Na początku lat 70. Adidas jako pierwszy wypuścił model sygnowany nazwiskiem gracza – model Jabbar Kareem Abdul-Jabbara ukazał się w 1971 roku. Puma dwa lata później także wypuściła but dla swojego zawodnika – model Clyde był robiony pod stopę Walt Frazier’a, stylistycznie nawiązując do wcześniejszych modeli. Adidas Campus a właściwie Tourament bo pod taką nazwą wyszedł w 1972, ale około 1980 została ona zmieniona – model posiadający koszykarskie pochodzenie, ale także mocno zakorzeniony w kulturze ulicznej, m.in. za sprawą Beastie Boys.

W 1964 roku, w stanie Oregon w USA, zrodziła się firma Blue Ribbon Sports która z początku skupiała się na butach do biegania, lecz wraz z rozrastaniem poszerzyła wachlarz usług. Tak od 1971 roku w użyciu pojawiła się nazwa Nike, aby od 1978 stała się oficjalną nazwą firmy. Pierwsze buty do koszykówki zostały wypuszczone w 1972 roku – były to modele Bruin i Blazer (projektanci chcieli umieści na nich jak największy swoosh’a, aby każdy mógł go dostrzec).

Przełom lat 70. i 80. znów przyniósł nam kolejne kilka modeli wartych uwagi – w 1979 roku Adidas wypuścił model Top Ten – buty przestają być kawałkiem gumy z materiałem, producenci zaczynają produkować buty bardziej wyścielone od wewnątrz (szczególnie wokół kostki). Converse wypuścił model All Star Pro noszone przez Juliusa Ervinga. Puma przy współpracy z Ralphem Sampsonem, bazując na jego doświadczeniu z gry i swoim w technologii butów, w 1980 wypuściła but sygnowany jego imieniem i nazwiskiem – Ralph Sampson. Firma Pony – znana głównie za oceanem – także miała w ofercie buty do gry cieszące się powodzeniem wśród zawodników. Począwszy od modelu Top Star z lat 70., po City Wings spopularyzowane przez Spuda Webba.

Nie mały przełom nastąpił w 1982 roku za sprawą firmy Nike – wtedy został wydany przez wielu wielbiony po dziś dzień model Air Force 1 – pierwszy but do kosza z system ’Air’ w podeszwie (choć pierwszym butem z tym system był wypuszczony w 1978 Air Tailwind). Wyszedł on w wersji High i Low, wersja Mid ukazała się później. Był to początek serii butów – jego następca Air Force II wyszedł w 1987 roku i tak co roku do 1990 gdy wyszedł ostatni z serii AF V.

Od połowy lat 80. możemy mówić o rozpoczęciem 'boomu’ w butach do koszykówki (trwającego po dziś dzień) – firmy zaczęły regularnie wypuszczać modele, szukając coraz to lepszych rozwiązań technologicznych. Buty z lat 80. to także te które od pewnego przeżywają drugą młodość, ale już nie na parkietach, lecz na ulicach miast. Adidas wtedy wypuścił takie modele jak Centennial (1984 nowy wzór podeszwy, nowy kształt toe box’a), Forum, Dacade (1985), Ecstasy, Metro Attitude (1986). Ciekawostką był model Adicolor H (1985)– cały biały but do którego był załączony zestaw ośmiu markerów do wykonania własnoręcznej personalizacji. Dla Converse’a najważniejszym butem tamtych lat był wydany w 1986 roku model Weapon – noszony przez ówczesne gwiazdy – Magic Johnsona i Larry Birda. Od Pumy ukazały się takie modele jak Dallas, Slipstream, lecz tym najbardziej rozpoznawalnym i uważanym za najbardziej stylowego, jest wydany w 1986 model Sky II z charakterystycznymi dwoma rzepami. Swoje pierwsze kroki w butach do kosza stawiał Reebok – w połowie lat 80. wypuścił model Pro Legacy, przy okazji podkupując od Nike’a dwóch zawodników – Danny Ainge’a i Dennisa Johnsona. Tak jak sygnowane modele zawodników nie były już niczym nowym, to na pewno nowością było produkowane własnej linii butów co uczynił Patrick Ewing nazywając firmę od swojego nazwiska – Ewing.

Połowa lat 80. to także wiele lubianych po dziś dzień modeli od Nike’a – w 1984 wyszedł model Vandal (który w odróżnieniu od innych modeli był wykonany z nylonu bądź płótna niżeli ze skóry), w 1985 model Dynasty, Terminator (but wyprodukowany dla drużyny Georgetown Hoyas) oraz kolejny przyszły klasyk – Dunk (w skutek nacisków na firmę, but zaczął być ponownie produkowany od 1998). W tym też roku rozpoczęła się najdłużej produkowana linia sygnowanych butów – mowa o Air Jordan. Pierwszy model stylistycznie przypomina model Dunk, lecz w AJ1 zastosowano system Air w podeszwie. Także kolorystyka Black / Red była pierwszą zastrzeżoną przez NBA- Jordan był karany grzywną za każdy występ w nich, lecz to tylko nakręcało sprzedaż. W 1988 roku wyszedł model Air Revolution – nazwa nie przypadkowa, gdyż to pierwszy model do koszykówki z widocznym system Air w pięcie (pierwszym butem z widocznym systemem jest biegówka Air Max 1). Tego roku także wyszedł model Air Alpha Force II dla Charlesa Barkley’a z charakterystycznym rzepem na przedzie buta oraz trzeci model Jordan’a, również z widocznym systemem w pięcie, oraz po raz pierwszy zastosowano na nim słynne logo Jumpmana (linia Jordan’a stała się tą ekskluzywną, poza dobrą wykrywalnością, starania o jak najlepszy/najnowszy design, rozwiązania technologiczne i materiałowe).

W 1989 Reebok wypuścił model Pump Omni, który poza system Hexalite w pięcie, który można było podziwiać od strony podeszwy, zawierał system Pump – komory powietrza w języku i wokół kostki które przy pompowaniu pompką na języku wypełniały się powietrzem, zapewniając lepsze dopasowanie do nogi. Nike nie chciał pozostawać w tyle- wypuścił model Air Pressure, które były wydane w specjalnym plastikowym pudełku z załączoną pompką, lecz nie była to udana technologia w ich wydaniu, przez co but był produkowany tylko rok, stając się dziś nie lada kąskiem dla kolekcjonerów.
Na końcówce lat 80 zakończę pierwszą lekcję, o tym co działo się w latach 90. i później na następnych zajęciach!